पर्यायवाची शब्द (hindi synonyms)

https://hindiprem.com/ पर्यायवाची शब्द

‘पर्यायवाची शब्द’ शीर्षक के इस लेख में पर्यायवाची शब्दों की विस्तृत सूची दी गई है। सभी प्रतियोगी परीक्षाओं के लिए उपयोगी पर्यायवाची शब्दों का संकलन निम्नलिखित है –

शब्दपर्यायवाची शब्द
आगअग्नि, पावक, कृशानु, ज्वाला, दहन, वैश्वानर, वायुसखा, विभावसु, हुताशन, धूमकेतु, अनल, वहनि, वह्नि, शिखी, धनंजय, रोहिताश्व
असुररजनीचर, निशिचर, दैत्य, यातुधान, दनुज, तमचर, राक्षस, निशाचर, दानव, रात्रिचर।
कमलपंकज, पदम, अंबुज, नीरज, वारिज, जलज, सरोज, नलिन, अरविंद, सरसिज, राजीव, पद्म, पुण्डरीक, उत्पल, अम्भोज, तामरस, पुष्कर, महोत्पल, वनज, कंज, जलजात, शतदल, इन्दीवर
जलपानी, नीर, अंबु, सलिल, वारि, उदक, तोय
बादलअंबुद, मेघ, घन, घनश्याम, अंबुधर, घटा, जलधर, वारिद, नीरद, वारिधर, धराधर, जीमूत, जगजीवन
अतीतविगत, गत, भूतकाल, भूत
परतंत्रअधीन, पराश्रित, मातहत, आश्रित, परवश
निरक्षरअनपढ़, अपढ़, अशिक्षित
अमूल्यअनमोल, बहुमूल्य, बेशकीमती
अनाथअनाश्रित, बेसहारा, तीम, लावारिस
अमृतअमिय, सुधा, सोम, मधु, पीयूष, सुरभोग, अमी, जीवनोदक
अरण्यजंगल, वन, कानन, कांतार, अटवी, विपिन, कान्तार
अनुपमअद्वितीय, अनन्य, अद्भुत, अनूप, अनोखा, अतुल, अपूर्व, अनूठा
अश्वघोड़ा, घोटक, वाजि, हय, तुरंग, रविपुत्र, सैंधव
अतिथिमेहमान, आगंतुक, अभ्यागत, पाहुन, पाहुना,
अचलशैल, नग, गिरि, महीधर, पर्वत, स्थिर दृढ़, तुंग, मेरु, भूधर
अप्सरादेवबाला, देवांगना, सुरबाला, दिव्यांगना, सुरसुंदरी
अपमानअनादर, निरादर, उपेक्षा, बेज्जती, अवमानना, तिरस्कार, अवज्ञा, अवहेलना, परिभव
अर्जुनधनंजय, कौंतेय, सव्यसाची, गांडीवधारी, पार्थ, गुडाकेश
अधिकारहक, क्षमता, दावा, शक्ति, सामर्थ्य, स्वत्व
अंगूठीमुद्रिका, मुंदरी, अंगुलिका, मुद्रा
अज्ञानीमूर्ख, मूढ़, अनभिज्ञ, अनजान
अमरअमर्त्य, नित्य, अनश्वर, अक्षय
अधरओष्ठ, ओंठ, दंतच्छद, रदनच्छद
अदृश्यलुप्त, गायब, अस्त, अन्तर्धान, तिरोहित, अप्रकट, गुम, ओझल
अनिवार्यआवश्यक, अपरिहार्य, जरूरी, बाध्यकारी
असभ्यबर्बर, अशिष्ट, दुःशील, गँवार
अन्वेषणगवेषण, खोज, अनुसंधान, शोध, जाँच
पृथ्वीभू, भूमि, मही, अचला, धरा, वसुधा, वसुंधरा, धरती, क्षिति, उर्वी, अवनि, मेदिनी
अक्षरवर्ण, शिव, ब्रह्म, मोक्ष
अधर्मपाप, अपराध, दोष, अकर्तव्य
अधिकअति, बहुत, ज्यादा, अतीव
अनुचरदास, नौकर, सेवक, भृत्य
अन्नअनाज, शस्य, धान्य
अंतःपुरजनानखाना, रनिवास, हरम
अकस्मातअचानक, अनायास, सहसा, एकाएक, एकदम
अगणितअसंख्य, अनगिनत, असीम, अनंत
आयुष्मानदीर्घायु, दीर्घजीवी, चिरंजीवी, चिरायु, शतायु
आँखअक्षि, चक्षु, लोचन, नयन, नेत्र, दृष्टि, दृग, विलोचन, अम्बक
आमरसाल, आम्र. पिकप्रिय, पियम्बु, पिकवल्लभ, अमृतफल, सहकार
आपत्तिविपदा, मुसीबत, विपत्ति, आपदा
आनंदप्रसन्नता, हर्ष, उल्लास, मोद, प्रमोद, आह्लाद, खुशी, रंगरेली
आकाशगंगामंदाकिनी, स्वर्गनदी, नभगंगा, सुरनदी
आडम्बरप्रपंच, ढकोसला, स्वांग, ढोंग, दिखावा
आभूषणअलंकार, भूषण, गहना, जेवर, आभरण
आंगनप्रांगण, अजिर, बगर
आलोचनाटीका, टिप्पणी, समीक्षा, समालोचना
आकाशनभ, अंबर, गगन, व्योम, शून्य, अनंत, अंतरिक्ष, आसमान, फलक
सूर्यदिनकर, आदित्य, दिवाकर, प्रभाकर, भास्कर, भानु, रवि, सूरज, मरीची, दिनेश, अर्क, तरणि, पतंग, आदित्य, सविता, हंस, अंशुमाली, मार्तण्ड
आज्ञाअनुमति, सहमति, मंजूरी, इजाजत, स्वीकृति, आदेश
आदिआरंभिक, प्रारंभिक, पहला, शुरुवात
भोजनआहार, भोज्य सामग्री, खाना, खाद्य वस्तु
इंद्रमधवा, शुक्र, सुरपति, सुरेश, अमरपति, वज्रधर, वज्री, शचीश, वासव, वृषा, सुरेन्द्र, देवेन्द्र, पुरंदर, देवराज, महेन्द्र, शचीपति, मेघवाहन, पुरुहूत, यासव।
इच्छाकामना, आकांक्षा, अभिलाषा, लालसा, उत्कंठा, ईप्सा, ईहा, ख्वाहिश
इंद्रपुरीअमरावती, देवलोक, सुरपुर, इंद्रलोक, देवेंद्रपुरी
इंद्राणीशचि, मधवानी, इंद्रवधू, इंद्रा, पौलोमी, पुलोमजा
ईश्वरईश, जगदीश, जगन्नाथ, प्रभु, त्रिलोकीनाथ, परमेश्वर, परमपिता, परमात्मा, भगवान, विधाता, जगदीश्वर
ईखगन्ना, रसाल, रसद, पैंड़ी, इक्षु
ईमानदारीसत्यनिष्ठा, सदाशयता, निश्छलता, निश्कपटता, सच्चाई, सत्यपरायणता, यथार्थता,
ईर्ष्याजलन, डाह, कुढ़, द्वेष, विद्वेश, कुढ़न
उत्तमश्रेष्ठ, उत्कृष्ट, बढ़िया, प्रशस्त
उत्कर्षआरोही, उन्नति, उत्थान, अभ्युदय, उत्क्रमण
उपेक्षाउदासीनता, विरक्ति, विराग, अनासक्ति, लापरवाही
उत्पत्तिउद्गम, आविर्भाव, जन्म, उद्मम
उत्कंठालालसा, आतुरता, उत्सुकता, प्रबलेच्छा
उत्सवपर्व, त्यौहार, समारोह, मंगलकार्य
उमंगजोश, साहस, उत्साह
उपवासव्रत, निराहार, अनशन
उपवनबाग, बगीचा, उद्यान, वाटिका
उपकारहित, नेकी, भलाई
उन्नतिउत्थान, विकास, प्रगति
ऊँटउष्ट्र, क्रमेल, क्रमेलक
एकताऐक्य, अभेद, एकरूपता, अभिन्नता, एकसूत्रता
ऐश्वर्यसिद्धि, श्री, वैभव, समृद्धि, सम्पन्नता, सम्पदा
ओजबल, पराक्रम, जोर, ताकत
ओसहिमकण, हिमबिंदु, तुषार
कुबेरधनद, यक्षराज, धनपति, किन्नरदेव
कपड़ाअम्बर, चीर, परिधान, वसन, वस्त्र, पट
कारागारजेल, कैदखाना, कारावास, बंदीगगृह
किरणरश्मि, मयूख, मरीचि, कर, अंशु
कोयलकोकिल, पिक, वनप्रिया, मदनशलाका
कबूतरकपोत, परेवा, पारावत, रक्तचोलन, हारीत
सोनाकंचन, स्वर्ण, कनक, सुवर्ण, हेम
कल्पद्रुमदेववृक्ष, कल्पवृक्ष, देवद्रुम, पारिजात
कामदेवरतिपति, मकरध्वज, मकरकेतु, मन्मथ, मदन, मनोज, कन्दर्प, अनंग, मनसिज, पंचशर, प्रद्युम्न, कुसुमशर, ऋष्यकेतु,
क्रोधरोष, कोप, अमर्ष, आक्रोष, तैश
कुत्ताकुक्कुर, सारमेय, श्वान, श्वा, शुनक
कृष्णश्याम, वासुदेव, कन्हैया, मुरलीधर, गिरिधर, मधुसूदन, वंशीधर, गोपीनाथ, मुकुंद, माधव, राधारमण, केशव, हृशीकेश, राधापति, घनश्याम, मोहन, गोविन्द, मुरारी, नन्दनन्दन, दामोदर, ब्रजवल्लभ, द्वारिकाधीश, यदुनन्दन, कंसारि, रणछोड़, गिरधारी
कृतज्ञऋणी, आभारी, अनुगृहीत, कृतार्थ, उपकृत
कन्याबेटी, किशोरी, बालिका, तनया, बाला, दुहिता, गौरी
कार्तिकेयकुमार, स्कंद, षडानन
हाथकर, पाणि, भुजा, बाँह, हस्त
कटुकर्कश, तीखा, कड़ा, तीक्ष्ण
कृत्रिमबनावटी, दिखावटी, अवास्तविक
कपटझांसा, छल, फरेब, धोखा
कामुकतालंपटता, भोगासक्ति, व्यभिचार, विषयाशक्ति
किनाराछोर, तट, सिरा, कूल, तीर, पुलिन
खलधूर्त, नीच, दुर्जन, अधम, कुटिल, शठ
पक्षीखग, द्विज, विहग, पखेरु, चिड़िया, शकुन्त
गंगामन्दाकिनी, जाह्नवी, देवनदी, भागीरथी, देवपगा, विष्णुपदी. सुरसरि, त्रिपथगा, विश्नुपगा, ध्रुवनंदा, सुरसरिता, देवनदी, अमरतरंगिनी, नदीश्वरी,
हाथीगज, हस्थि, कुंजर, मतंग, गयंद, करी, वितुंड
गरुड़खगेश, पन्नगरि, उरगरि, सुपर्ण, वैनतेय, नागांतक, हरियान
घर गृह, भवन, धाम, निकेतन, आलय, सदन, धाम, निलय
गायसुरभि, गो, धेनु, गौरी, दौग्धी, भद्रा
गधागर्दभ, चक्रीवान, वैशाखनंदन, धूसर, गदहा, रासभ
गरीबदरिद्र, निर्धन, दीन, कंगाल, अकिंचन
गणेशगजानन, लम्बोदर, गणपति, विनायक, गजबदन, लम्बतुण्ड, विघ्नविनाशक, गौरीसुत, भवानीनंदन, गिरिजानंदन, गौरीनंदन, मूषकवाहन, गजवदन, विघ्रराज, मोदकप्रिय, मोददाता, गणनायक, शंकरसुवन, महाकाय, एकदंत
चांदनीज्योत्सना, चंद्रिका, कोमुदी, शशिकला
चंदनहरिगंध, गंधसार, मलयज, दिव्यगंध
चतुरचालाक, प्रवीण, निपुण, सयाना, पटु, कुशल
चमकज्योति, प्रभा, प्रकाश, शोभा, आभा, छवि, द्युति, कांति
जानकीसीता, वैदेही, जनकसुता, जनक तनया, जनकात्मजा
वनजंगल, कानन, अरण्य, अटवी, विपिन
जगतसंसार, दुनिया, लोक, विश्व, जग, भव, भुवन, मृत्युलोक, खलक, खल्क, जहाँ
यमुनाजमुना, सूर्यसुता, सूर्यतनया, कालिंदी, रवितनया, रविनंदिनी
जुगनूखद्योत, पट, प्रभाकीट, पटबीजना
जीभविह्वा, रसना, रसज्ञा
जीवप्राणी, जीवधारी, जीवन, जीवनधारी
झरनानिर्झर, स्त्रोत, प्रपात, जलप्रपात, उत्स, प्रस्त्रवण
झोपड़ीकुटी, कुटिया, छानी, मड़हा, कुंज, पर्णकुटी
टीकाव्याख्या, विवृत्ति, वृत्ति, भाषान्तरण
ठगप्रवंचक, वंचक, प्रतारक, अड़ीमार, जालसाज
ठगीवंचना, फरेब, प्रतारण
ढिठाईधृष्टता, बेशर्मी, अविनय, गुस्ताखी, अशिष्टता
अंधेराअंधकार, तिमिर, तम, ध्वान्त, तमिस्त्रा, तमस, अंधियारा
तालाबसर, चलाशय, तड़ाग, सरोवर, पोखर, कासार, हृद, पुष्कर
युवतीतरुणी, मनोज्ञा, प्रमदा, रमणी, सुंदरी
तिरस्कारउपेक्षा, अवमानना, बेज्जती, निरादर, अपमान
तानाशाहशासक, निरंकुश, डिक्टेटर, अधिनायक
तोतासुआ, सूग्गा, कीर, शुक
पेंड़तरु, वृक्ष, पादप, द्रुम, विटप
तलवारकृपाण, खड्ग, शमशीर, करवाल, असि, चंद्रहास
तादात्म्यअनन्यता, एकात्म्य, तद्रूपता, सारूप्य
थकानथकन, थकावट, क्लान्ति, श्रान्ति
थोड़ाअल्प, कुछ, किंचित, परिमित, रंचमात्र
थलस्थल, भूमि, भूतल, धरा, जमीन, धरती
दास सेवक, अनुचर, भृत्य, किंचर, परिचारक
दीपकदीया, दीप, चिराग, प्रदीप, गृहमणि
दुःखपीड़ा, वेदना, यातना, कष्ट, क्लेश, विषाद, व्यथा, उद्वेग
दिनांकतारीख, तिथि, मिति
दामिनीबिजली, विद्युत, प्रभा, तड़ित, चपला, क्षणप्रभा
दासीअनुचरी, सेविका, भृत्या, परिचारिका, किंकरी
दुर्गाकल्याणा, भवानी, चंडिका, धात्री, अभया, सिंहवाहिनी
द्रौपदीपांचाली, यज्ञसेनी, कृष्णा, द्रुपदसुता
दूधदुग्ध, पीयूष, पय, अमृत, क्षीर
दीपावलीदीवाली, दीपमालिका, दीपमाला, दीपोत्सव
दर्पणशीशा, आईना, आरसी, प्रतिमान, मुकुर, आदर्श
देवतासुर, अमर, देव, अमर्त्य, गीर्वाण, विबुध, निर्जर, वसु, त्रिदश, अदितिनंदन, अस्वप्न, आदितेय, दैवत, लेख, अजर
दिनदिवा, दिवस, वार, अहन, वासर
दाँतदन्त, द्विज, रद, रदन, दशन
बैरशत्रुता, दुश्मनी, द्वेष, विरोध
धनअर्थ, मुद्रा, दौलत, सम्पदा, पैसा, द्रव्य, वित्त, माल
धनुषधनु, कमान, पिनाक, चाप, कोदण्ड, शरासन
धूपद्योत, धाम, आतप
धन्यवादआभार, शुक्रिया, कृतज्ञता
नियतिभाग्य, भावी, प्रापब्ध, होनी, भवितव्यता
नावनौका, डोंगी, जलयान, तरी, नैया, तरिणी
नमकनोन, लवण, लोन, रामरस
नरकयमपुरी, यमलोक, दोजख, जहन्नुम, यमालय
नित्यशाश्वत, अनश्वर, सदैव, अविनाशी
नदीसरिता, तटिनी, तरंगवती, अपगा, निर्झरिणी, तनूजा, शौवालिनी, स्रोतस्विनी, निम्रगा, कूलंकषा, सरि, सारंग, जयमाला, तरंगिणी, दरिया
नुकीलातीक्ष्णाग्र, कटाग्र, सूच्यग्र
नैसर्गिकवास्तविक, स्वाभाविक, प्राकृतिक
पत्थरशिला, पाषाण, प्रस्तर, उपल, पाहन
पण्डितज्ञानी, विद्वान, धीर, मनीषी, विलक्षण, बुध, कोविद
पत्नीदारा, भार्या, वधू, प्राणप्रिया, अर्धांगिनी, कलत्र, सहभागिनी
पताकाध्वज, ध्वजा, झंडा, केतन, निशान
पवनवायु, हवा, समीर, अनिल, प्रभंजन, मारुत
पत्तापत्र, दल, पर्ण, पल्लव, किसलय
पटुप्रवीण, कुशल, दक्ष, होशियार, निपुण
पुत्रबेटा, सुत, तनय, तनुज, आत्मज
परतंत्रपरवश, पराधीन, अधीन, गुलाम, पराश्रित
पार्वतीगिरिजा, शैलसुता, गौरी, उमा, भवानी, अम्बिका
पिताजनक, पितृ, बाप, तात, जनयिका
परिवर्तनबदलाव, तब्दील, हेर-फेर
पानताम्बूल, नागबेल, बालदल, मुखमंडन
पुत्रीतनया, आत्मजा, सुता, दुहिता, बेटी
प्रगतिउन्नति, विकास, तरक्की, श्रीवृद्धि
प्रसन्नताआह्लाद, हर्ष, प्रफुल्लता
प्रकाशआलोक, दीप्ति, प्रभा, द्युति
प्रार्थनानिवेदन, याचना, विनय, आराधना, अर्ज
प्रख्यातप्रसिद्ध, विख्यात, मशहूर, नामी, विश्रुत, यशस्वी
प्रियाप्रेयसी, प्रेमिका, प्यारी, प्रियतमा, वल्लभा
प्रेमस्नेह, अनुराग, प्रीति, दुलार, ममता
प्रभातप्रातः, अरुणोदय, ऊषाकाल
फूलपुष्प, सुमन, प्रसून, कुसुम, पुहुप
बंदरवानर, कपि, मर्कट, कपीश, शाखामृग
बलरामबलवीर, हलधर, हली, रेवतीरमण, हलायुध
बलिदानप्राणाहुति, प्राणोत्सर्ग, आत्मोत्सर्ग
ब्राह्मणविप्र, द्विज, भूदेव, भूसर, बामन
ब्रह्मांडदुनिया, जगत, संसार, विश्व, जगती
ब्रह्मास्वयंभू, पितामह, विधि, चतुरानन, विधाता, सृष्टिकर्ता, विरंचि, प्रजापति, आत्मभू, लोकेश, अज, कर्तार, कमलासन, नाभिजन्म, हिरण्यगर्भ
बुद्धिमति, मेधा, जेहन, प्रज्ञा
बचपनबालपन, बचपना, लड़कपन, बाल्यावस्था
बसंतऋतुपति, ऋतुराज, कुसुमाकर, मधुमास
भारतीवाणी, शारदा, वीणावादिनी, वागेश्वरी, वागीश
भारतआर्यावर्त, हिंदुस्तान, इंडिया, जम्बू दीप
भाषा विज्ञानशब्द विज्ञान, भाषा शास्त्र, शब्दशास्त्र
भीड़जनसमूह, जमघट, जमावड़ा, जनसंकुल
भूमिकाआमुख, लेखकीय, प्राक्कथन, मुखबंध
भव्यशानदार, मनोहर, दिव्य, रमणीय
भौंराभ्रमर, अलि, मधुकर, मधुप, सारंग, भृंग, मिलिन्द, द्विरेफ, चंचरीक, अलिंद
भोलासरल, सीधा, निश्छल, निश्कपट, अकुटिल
भयत्रास, डर, भीति, खौंफ, आतंक
मोक्षमुक्ति, निर्वाण, कैवल्य, परमपद, सद्गति
मित्रयार, दोस्त, सहचर, सखा, सुहृद
मुखचेहरा, मुँह, मुखड़ा, आनन, वदन
मृत्युमौत, मरण, मरना, अंतकाल, देहांत, दिवंगत, देहावसान, प्राणांत
मोरमयूर, कलापी, शिखी, नीलकंठ, ध्वजी, नीलकंठ
मैनासारिका, मधुरलापा, चित्रलोचन, चित्राक्षी, कलहप्रिया
मुर्गाकुक्कुट, अरुणशिखा, ताम्रचूड़, तमचुर
मुनियोगी, तापस, व्रती, साधु, संत, त्यागी, संन्यासी, यती, तपस्वी, ऋषि, महात्मा, मनीषी,
मदिराशराब, सुरा, मद्य, हाला, मधु, आसव
महारानीराजरानी, पटरानी, साम्राज्ञी, महिषी
मायाधोखा, प्रवंचना, प्रपंच, छल
मछलीमीन, मत्स्य, झष, शफरी, अंडभव
मनोहरमोहक, मनोरम, सुंदर, मनोज्ञ, चारु, मंजु
माँमातृ, माता, जननी, धात्री, जनयित्री, मैया, अम्बिका
यशखयाति, कीर्ति, प्रसिद्धि, नाम
युवतीकिशोरी, सुंदरी, श्यामा, तरुणी, रमणी, नवोढ़ा
यमयमराज, मृत्युपति, काल, धर्मराज, दण्डधर, श्राद्धदेव
राजाशासक, सम्राट, भूप, भूपति, महीप, नृप, नरपति, भूपाल, नरेश, नरेंद्र
रंकनिर्धन, अकिंचन, धनहीन, कंगाल, दरिद्र
रातरात्रि, राका, निशा, विभावरी, रैनी, यामिनी
रमाकमलासना, श्रीकमला, इंदिरा, विष्णुप्रिया, लक्ष्मीकांता
राजमहलराजभवन, राजमंदिर, राजप्रासाद
राधाहरिप्रिया, राधिका, ब्रजरानी, वृषभानुजा
रामराघव, रघुवर, रघुनंदन, सीतापति, रघुपति, जानकीवल्लभ, अवधेश, रघुनाथ, रघुराज, रघुवीर, रावणारि, कमलेन्द्र, कौशल्यानन्दन
रावणदशानन, लंकेश, लंकापति, दसकंठ, दसकंधर, दसशीश
लक्ष्मणलखन, शेष, सौमित्र, शेषावतार, रामानुज, अनंत
लज्जाहाय, हया, संकोच, शर्म, लाज, व्रीड़ा
लक्ष्मीश्री, पद्मा, क्षीरोद, समुद्रजा, पद्मासना
वल्लभपति, प्रियतम, प्रिय, प्राणेश्वर, प्राणनाथ
वज्रकुलिश, अशनि, दंभोलि पवि
वर्षामेह, वृष्टि, बारिश, पावस
बाणनाराच, सर, विशिख, इषु
विषहलाहल, जहर, गरल, कालकूट
विष्णुश्रीपति, चक्रपाणि, चतुर्भुज, उपेंद्र, केशव, माधव, जनार्दन, मुकुंद, अच्युत, विशम्भर, गरुणध्वज,पुण्डरीकाक्ष, दामोदर, मधुरिपु
शिवशंकर, महादेव, शंभु, नीलकंठ, त्रिपुरारी, भोलेनाथ, कैलाशपति, देवादिदेव, चंद्रमौलि, गंगाधर, मदनारि, उमापति, गौरापति, त्रिलोचन, आशुतोष, पशुपति, रुद्र
शिष्टशालीन, सज्जन, सभ्य, अनुशासित
शोभासुषमा, सुंदरता, मनोहरता, छटा, सौंदर्य
शरीरकाया, अंग, बदन, देह, तनु, तन, गात, वपु, अंश, अवयव, हिस्सा, भाग
संपूर्णसारा, सकल, समूचा, सर्व, अखिल, समग्र
समूहराशि, पुंज, यूथ, निकर
सांपसर्प, भुजंग, अहि, उरग, विषधर, फणिधर
स्वर्गद्यौ, देवलोक, सुरलोक, दिव, परमधाम
समुद्रसागर, जलधि, नीरनिधि, रत्नाकर, पयोधि, सिंधु, उदधि, पयोनिधि, वारीश, जलधाम, अर्णव, अब्धि, अंबुनिधि, जलेश
संध्यासायंकाल, सायं, गोधूलि, दिनांत, दिवावसान
सखीसहेली, सजनी, आली, सहचरी
सरस्वतीब्राह्मी, वाक्, शारदा, गिरा, भाषा, भारती, वीणापाणि, वागीशा, वाणी
सुगंधमहक, सुरभि, सुवास, खुशबू, परिमल, इष्टगंध
सम्राटराजाधिराज, अधिपति, महाराजाधिराज, अधीश्वर, शहंशाह
स्त्रीमहिला, वनिता, अबला, नारी, कामिनी, रमणी
शेरसिंह, नाहर, व्याघ्र, केशी, वनहरि, मृगेंद्र, मृगारि, केसरी, मृगराज, वनराज, शार्दूल, पुण्डरीक
हिरनमृग, हिरण, सारंग, सुरभी, कुरंग
हवावायु, पवन, समीर, बयार, मारुत, अनिल
हिमालयहिमपति, हिमगिरि, हिमाचल, हिमाद्रि, नगराज, नगपति
हनुमानमारुति, पवनसुत, पवनपुत्र, कपीस, महावीर, बजरंगवली, कपीश्वर, आंजनेय, अंजनीनंदन
पूजाअर्चना, आराधना, उपासना, भक्ति
पराजयहार, पराभव, निरादर
बर्फहिम, तुषार, नीहर, तुहिन
भयानकभीषण, भयंकर, भयावह, विकराल, विकट
यत्नप्रयत्न, प्रयास, मेहनत, परिश्रम, उद्यम
रक्तलहू, खून, रुधिर, शोषित
विघ्नरुकावट, वाधा, अड़चन
कलीकलिका, कल, मुकुल
खिड़कीवातायन, झरोखा, गवाक्ष
तूणीरतूणी, निषग, तरकश
नरमानव, पुरुष, मर्त्य, मनुज, मनुष्य, आदमी,
नारददेवर्षि, ब्रह्मपुत्र, ब्रह्मर्षि
पदचरण, पैर, पाद
बालकेश, अलक, कच
माखनमाक्षण, दधिसार, लौनी, नवनीत
रास्तामार्ग, मग, पथ, राह
मूंगारक्ताँग, विद्मुल, प्रवाल
रणयुद्ध, समर, संग्राम
लोहालौह, अयस, सार,
विशालविराट, दीर्घ, वृहत्
वीर्यशुक्र, बीज, तेज
व्यभिचारिणीकुल्टा, भ्रष्टा, दुश्चरित्र
शहदमधु, मकरंद, पुष्पासव
पवित्रपावन, निर्मल, शुद्ध, शुचि
पुरस्कारपारितोषिक, तोहफा, इनाम
अहंकारघमण्ड, दंभ, अभिमान, दर्प, मद, अस्मिता, अहं, अहंभाव, अहम्मन्यता, आत्मश्लाघा, गर्व, घमंड, मान, मिथ्याभिमान
कठिनकठोर, जटिल, दुष्कर
चोटघाव, आघात, प्रहार, व्रण
छायाप्रतिबिंब, बि्म्ब, परछाई
नमस्कारनमन, प्रणाम, वंदन, अभिवादन
कहानीकथा, आख्यान
कानकर्ण, क्षुतिपट, श्रवणेंद्रिय
कोमलमृदु, नाजुक, सुकुमार, मृषण
खोजअनुसंधान, शोध, अन्वेषण, तलाश
गंदाअपवित्र, मिलन, मैला, अशुद्ध, घृणित
गंधबास, महक, बू
नयानवीन, नूतन, अभिनव
ह्रासविध्वंश, क्षय , गिरावट , घटाव , उतार , नाश
तारासितारा, नक्षत्र, तारक, उडु
तीरबाण, शर, इषु, विशिख।
न्यूनकम, अल्प, नीच, घटकर, हलका, थोड़ा
पतिस्वामी, भर्त्ता, कान्त, प्राणनाथ, आर्यपुत्र
पहाड़पर्वत, नग, शैल, गिरि, भूधर, अचल
शत्रुवैरी, दुश्मन, अऱि, विपक्षी, रिपु
न्याराअद्भुद, अलग, पृथक, निराला, अनोखा, अजीब, जुदा, भिन्न
हेतुआशय , उद्देश्य , मतलब , अभिप्राय , मतलब , कारण , वजह
श्लाघाप्रशंसा, बड़ाई, तारीफ, खुशामद, चापलूसी, स्तुति
श्वाससांस, प्राण, वायु, दम, संजीवनी
श्वेतउजला, साफ, गोरा, दुग्धवत, उचज्ज्वल, रजतसदृश
भ्रष्टाचारभ्रष्टता, दुराचारिता, दुराचार, दुराचरण, व्यभिचार
भ्रामकसंदेहास्पद, भ्रमात्मक, संशयास्पद, भ्रांतिमय
न्यायालयकचहरी, अदालत, कोर्ट
उल्लेखचर्चा, वर्णन, जुक्र, बयान, कहना
दक्षताकुशलता, निपुणता, प्रवीणता, होशियारी, उस्तादी
भंगुरनश्वर, क्षर, मर्त्य, विनश्वर, नाशवान, अनित्य
रसोइयाभंडारी, खाती, रसोईदार, खानसामा, महाराज
भक्तआराधक, पुजारी, उपासक, पूजक, अर्चक
बहनभगिनी, बहना, अग्रजा, स्वसा
भद्रशालीन, शिष्ट, सभ्य, कुलीन, सलीकेदार, बासलीका
विश्वासभरोसा, यकीन, आश्वास, ऐतबार, अकीदा
भविष्यआगामी, भावी, अनागत, भविष्यतकाल, भविष्यद
भालमस्तक, माथा, ललाट, पेशानी
भालाबरछा, बर्छा, शलाका, कुंत, नेजा
भालूरीछ, ऋक्ष, भीलूक, भल्लूक, भल्लाट
चन्द्रमाचाँद, चन्द्र, चंद्र, राकेश, शशि, कलाधर, निशानाथ, हिमांशू, ऋेक्षश, शशांक, इंदु, सुधांशु, विधु, तारापति, चन्द्र, मृगांक, राकापति, हिमकर, रजनीश, सोम, मयंक, सुधाकर, कलानिधि, सुधाधर, सारंग, निशाकर, निशापति, रजनीपति
ऋणकर्जा, कर्जा, उधार, उधारी
ऋणीदेनदार, कर्जदार, आभारी
ऋतुमौसम, रुत
त्रुटिकमी, न्यूनता, भूल, चूक, अपराध, अभाव
ईमानदारसच्चा, निश्छल, निष्कपट, सत्यनिष्ठ, सत्यपरायण, सदाशय
ईसाईसामसीह, यीशु, मसीहा
ईर्ष्यालुईर्ष्यायुक्त, ईर्ष्यापूर्ण, विद्वेशी, स्पृहालु
ऋषभबैल, गोनाथ, बलीवर्द, वृष, वृषभ, पुंगव
लीनरत, मग्न, संलग्न, तल्लीन, तन्मय, लुप्त, गायब
लुच्चाकुकर्मी, कमीना, दुराचारी, बदमाश
लुटेराअपहर्ता, डकैत, डाकू, अपहरणकर्ता
लुत्फमजा, आनंद, सुख, हर्ष, मस्ती, रोचकता
लेखकरचयिता, रचनाकार, साहित्यकार, ग्रंथकर्ता, ग्रंथकार
लोकतंत्रप्रजातंत्र, गणतंत्र, जनतंत्र, लोकशाही
लोभलालच, लिप्सा, स्पृहा, तृष्णा, तृषा
अनीकटक, दल, सेना, फौज, चमू, अनीकिनी।
अंकुशनियंत्रण, पाबंदी, रोक, दबाव
अंजामनतीजा, परिणाम, फल
अंतअन्त, समाप्ति, अवसान, इति, इतिश्री, समापन
अंतरभिन्नता, असमानता, भेद, फर्क
अंतरिक्षखगोल, नभमंडल, गगनमंडल, आकाशमंडल
अंदरअन्दर, भीतर, आंतरिक, अंदरूनी, अभ्यंतर
अंदाजअंदाजा, कयास, अनुमान
अंधाअन्धा, अन्ध, अंध, सूरदास, आँधरा, नेत्रहीन, दृष्टिहीन
इसे भी पढ़ें  शब्द रूप व धातुरूप

कमल के पर्यायवाची शब्द –

कमल के पर्यायवाची शब्द

पंकज, पदम, अंबुज, नीरज, वारिज, जलज, सरोज, नलिन, अरविंद, सरसिज, राजीव, पद्म, पुण्डरीक, उत्पल, अम्भोज, तामरस, पुष्कर, महोत्पल, वनज, कंज, जलजात, शतदल, इन्दीवर ।

आग के पर्यायवाची शब्द –

आग के पर्यायवाची शब्द

अग्नि, पावक, कृशानु, ज्वाला, दहन, वैश्वानर, वायुसखा, विभावसु, हुताशन, धूमकेतु, अनल, वहनि, वह्नि, शिखी, धनंजय, रोहिताश्व ।

गणेश के पर्यायवाची शब्द –

गणेश के पर्यायवाची शब्द

गजानन, लम्बोदर, गणपति, विनायक, गजबदन, लम्बतुण्ड, विघ्नविनाशक, गौरीसुत, भवानीनंदन, गिरिजानंदन, गौरीनंदन, मूषकवाहन, गजवदन, विघ्रराज, मोदकप्रिय, मोददाता, गणनायक, शंकरसुवन, महाकाय, एकदंत ।

कृष्ण के पर्यायवाची शब्द –

कृष्ण के पर्यायवाची शब्द

श्याम, वासुदेव, कन्हैया, मुरलीधर, गिरिधर, मधुसूदन, वंशीधर, गोपीनाथ, मुकुंद, माधव, राधारमण, केशव, हृशीकेश, राधापति, घनश्याम, मोहन, गोविन्द, मुरारी, नन्दनन्दन, दामोदर, ब्रजवल्लभ, द्वारिकाधीश, यदुनन्दन, कंसारि, रणछोड़, गिरधारी ।

सूर्य के पर्यायवाची शब्द-

सूर्य के पर्यायवाची शब्द

दिनकर, आदित्य, दिवाकर, प्रभाकर, भास्कर, भानु, रवि, सूरज, मरीची, दिनेश, अर्क, तरणि, पतंग, आदित्य, सविता, हंस, अंशुमाली, मार्तण्ड, अंशुमान ।

चन्द्रमा के पर्यायवाची शब्द –

चंद्रमा के पर्यायवाची शब्द

चाँद, चन्द्र, चंद्र, राकेश, शशि, कलाधर, निशानाथ, हिमांशू, ऋेक्षश, शशांक, इंदु, सुधांशु, विधु, तारापति, चन्द्र, मृगांक, राकापति, हिमकर, रजनीश, सोम, मयंक, सुधाकर, कलानिधि, सुधाधर, सारंग, निशाकर, निशापति, रजनीपति ।

इसके अतिरिक्त शुद्ध-अशुद्ध शब्द, तत्सम-तद्भव शब्द, मुहावरे इत्यादि की भी सूची दी गई है।

‘ह’ से शुरु होने वाले शब्दों के पर्यायवाची शब्द –

  • हनुमान – बजरंगबली, पवनपुत्र, पवनसुत, शंकरसुवन, केसरीनंदन, मारुतिनंदन, महावीर, मारुति।
  • हिचकना – झिझकना, संकोच करना, हिचकिचाना।
  • हिजड़ा – नामर्द, जनखा, नपुंसक, अर्धनारी।
  • हित – कल्याण, मंगल, लाभ, फायदा।
  • हितैषी – शुभचिंतक, शुभाकांक्षी, हितचिंतक, मंगलाकांक्षी।
  • हिस्सा – भाग, अंश, टुकड़ा, खंड।
  • हीन – रिक्त, खाली, रीता, रहित, शून्य।
  • हताश – निराश, आशाहीन।
  • हत्या – मर्डर, कत्ल, वध, खून।
  • हथियाना – हड़पना, छीन लेना, दबा लेना, हरण करना, वश में करना, कब्जा करना।
  • हिमालय – हिमाचल, पर्वतराज, गिरिराज, हिमगिरि, हिमपति, नगपति, नगेश, नगराज, हिमाद्रि।
  • हिरण – हिरन, मृग, सारंग, कुरग, सुरभी।
इसे भी पढ़ें  शुद्ध हिन्दी कैसे बोलें

प्रश्न उत्तर

प्रश्न – अमृत के पर्यायवाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – अमिय, सोम, सुधा, मधु, सुरभोग, पीयूष इत्यादि।

प्रश्न – घोड़े के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – अश्व, बाजि, सैंधव, घोटक, तुरंग, रविपुत्र इत्यादि।

प्रश्न – अर्जुन के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – सव्यसाची, पार्थ, धनंजय, गांडीवधारी इत्यादि।

प्रश्न – आँख के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – नेत्र, लोचन, नयन, अक्षि, चक्षु, दृग, विलोचन इत्यादि।

प्रश्न – आम के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – आम्र, पिकप्रिय, रसाल, अमृतफल इत्यादि।

प्रश्न – असुर के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – दैत्य, दानव, दनुज, निशाचर, रात्रिचर, राक्षस इत्यादि।

प्रश्न – आकाश के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – नभ, गगन, शून्य, अम्बर,अंतरिक्ष इत्यादि।

प्रश्न – इंद्र के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – सुरपति, मधवा, पुरंदर, देवराज इत्यादि।

प्रश्न – कुबेर के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – धनद, यक्षराज, धनपति इत्यादि।

प्रश्न – कपड़े के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – चीर, वस्त्र, पट, अम्बर इत्यादि।

प्रश्न – कमल के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – जलज, पंकज, अरविंद, सरोज, राजीव, पुंडरीक इत्यादि।

इसे भी पढ़ें  हिंदी के विराम चिह्न (Hindi Punctuation Symbols)

प्रश्न – कंचन के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – सोना, कनक, स्वर्ण इत्यादि।

प्रश्न – कामदेव के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – मनोज, अनंग, रतिपति, कन्दर्प, मकरध्वज इत्यादि।

प्रश्न – घर के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर -गृह, भवन, सदन, निकेतन, धाम इत्यादि।

प्रश्न – गणेश के पर्या यवाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर – गजानन, लम्बोदर, गजपति, विनायक, लम्बतुंड इत्यादि।

प्रश्न – वन के पर्याय वाची शब्द कौन कौन से हैं ?

उत्तर -जंगल, अटवी, कानन, विपिन इत्यादि।

पर्यायवाची शब्द ।

(Visited 2,008 times, 1 visits today)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!